Bina güçlendirme devlet desteği var mı? Güncel çerçeve, tarihsel arka plan ve tartışmalar
Kısa cevap: Evet. Türkiye’de bina güçlendirme ve yeniden yapım (yık–yap) süreçlerinde devlet; faiz destekli krediler, bazı durumlarda hibe/yapım yardımı, kira/taşınma desteği ve harç/vergilerde muafiyet gibi araçlarla doğrudan destek veriyor. Bu desteklerin hukuki temeli başta 6306 sayılı Kanun ve ilgili ikincil mevzuat; uygulama ise bakanlık ve bankalar üzerinden yürütülüyor. :contentReference[oaicite:0]{index=0}
Tarihsel arka plan: 1999 sonrası kurumsallaşma, 2012’den itibaren teşvik mekanizmaları
1999 Marmara depremleri sonrası riskli yapıların dönüştürülmesi politika gündemine girdi; 2012’de yürürlüğe giren 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun bu alandaki ana çatı oldu. Kanun, riskli yapılarda güçlendirme veya yeniden yapım için süreçleri, idari yetkileri ve mali teşvikleri tanımlar. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
İlerleyen yıllarda, özellikle 2023 depremlerinin ardından faiz destekli kredi limitleri ve şartları güncellendi. Örneğin, Cumhurbaşkanı kararlarıyla güçlendirme kredisi üst limiti 320.000 TL, konut yapım/edinme için 1.250.000 TL düzeyine çıkarıldı; ayrıca faiz desteği başvurusu için süre tahliye veya yıkımdan itibaren 1 yıldan 3 yıla uzatıldı. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
Bugün hangi destekler var? (2025 görünümü)
1) Faiz destekli güçlendirme ve dönüşüm kredileri
Riskli yapı raporu bulunan bağımsız bölümler için bankalardan çekilecek kredilere Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından faiz desteği sağlanır. Güncel uygulamada konut nitelikli bağımsız bölüm için güçlendirme kredisi üst limiti 320.000 TL, yapım/edinme için 1.250.000 TL’dir. Banka örnek sayfalarında bu limitler ve başvuru şartları açıkça yer alır. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
Faiz desteği, 6306 sayılı Kanun kapsamı ve yönetmelik hükümleri çerçevesinde verilir; bakanlığın yayımladığı bilgilendirmeler “riskli yapı tespiti”nin ve resmi süreçlere girmenin ön koşul olduğunu vurgular. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
2) İstanbul’a özgü yapım yardımı/hibe
İstanbul için 2024’te Resmî Gazete’de yayımlanan karar ile ayrı bir “Yapım İçin Yardım” düzeni oluşturuldu; 2025’te tutarlar artırıldı. Basına yansıyan güncellemede konut başına 700.000 TL olan yardım 875.000 TL’ye çıkarıldı. Bu, yık–yap süreçlerini hızlandırmayı hedefleyen, İstanbul’a özgü bir hibe niteliğindeki destek. (Kararın hukuki dayanağı 6306/5 ve 2024 tarihli Cumhurbaşkanı Kararıdır.) :contentReference[oaicite:5]{index=5}
3) Kira ve taşınma destekleri
Dönüşüm/güçlendirme sürecinde kira yardımı merkezi idare tarafından illere göre belirlenir; belediyeler de ayrıca destek açıklayabilir. 2025’te Bakanlık kira destekleri güncellediğini duyurdu; İstanbul Büyükşehir Belediyesi de kendi programında artış açıkladı. (Merkezi tutarlar il bazında değişir; belediye destekleri ayrı programlardır.) :contentReference[oaicite:6]{index=6}
Nasıl yararlanılır? Kısa yol haritası
- Ön tespit ve performans değerlendirmesi: Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (2018) esaslarına göre performans analizi yapılır; riskli yapı tespiti 6306 kapsamına giriş için ana kapıdır. :contentReference[oaicite:7]{index=7}
- Proje ve ruhsat: Güçlendirme kararı alınırsa belediyeden güçlendirme ruhsatı alınır; ruhsat süreci 3194 sayılı İmar Kanunu çerçevesindedir. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
- Kredi başvurusu: Bakanlıkça anlaşmalı bankalara faiz destekli kredi başvurusu yapılır; limit ve vade koşulları banka sayfalarında ayrıca açıklanır. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
- Hibe/kira desteği: İlgili karar ve il/ilçe uygulamalarına göre yapım yardımı (varsa) ve kira/taşınma başvuruları yapılır. :contentReference[oaicite:10]{index=10}
Güncel akademik tartışmalar: Güçlendirme mi, yık–yap mı?
Maliyet–fayda ve zaman: Güçlendirme, çoğu vakada daha düşük başlangıç maliyeti ve daha kısa tahliye süresi sunar; uygun olmayan binalarda ise yapısal güvenlik hedeflerine ulaşmak için yık–yap kaçınılmazdır. Akademide, farklı güçlendirme tekniklerinin (ör. FRP, perde ekleme, kolon mantolama) sismik performansa etkileri hâlen karşılaştırmalı olarak inceleniyor. :contentReference[oaicite:11]{index=11}
Karbon ayak izi ve sürdürülebilirlik: Son dönem çalışmalar, güçlendirmenin gömülü karbon (embodied carbon) açısından çoğu senaryoda avantajlı olabildiğini; enerji verimliliği iyileştirmeleriyle birlikte ele alındığında yaşam döngüsü emisyonlarında ek kazanımlar doğurabildiğini gösteriyor. Bu yüzden bazı araştırmalar “entegre enerji + sismik retrofit” yaklaşımını savunuyor. :contentReference[oaicite:12]{index=12}
Politika ölçeği: Mühendislik odaları ve akademisyenler, performans analizi metodolojilerinin netleştirilmesi ve güçlendirme odaklı politikaların yaygınlaştırılması yönünde görüşler paylaşıyor; riskli yapı tespitinin tek başına doğru güçlendirme kararına yetmeyebileceği, ayrıntılı performans/proje çalışmasının şart olduğu vurgulanıyor. :contentReference[oaicite:13]{index=13}
Sık sorulan pratik sorular
“Sadece güçlendirme için kredi var mı?”
Evet. Güçlendirme kredisi için bağımsız bölüm başına üst limit 320.000 TL’dir; faiz desteği 6306 kapsamındaki usullere tabidir. Başvuru, anlaşmalı bankalar üzerinden yapılır. :contentReference[oaicite:14]{index=14}
“Başvuru süresini kaçırdım, ne olacak?”
Faiz desteği için başvuru süresi 2023’te yapılan değişiklikle 3 yıla uzatıldı. Bu, tahliye/yıkım tarihinden itibaren bankaya yapılacak başvuruyu kapsar. :contentReference[oaicite:15]{index=15}
“İstanbul’daki hibe herkese mi?”
Hayır. İstanbul’a özgü yapım yardımı kararın şartlarını sağlayan ve belirlenen süreçleri yürüten hak sahiplerine yöneliktir; tutarlar ve başvuru koşulları kararda tanımlanır ve dönemsel olarak güncellenebilir. :contentReference[oaicite:16]{index=16}
Sonuç
Bina güçlendirme devlet desteği, Türkiye’de faiz destekli krediler başta olmak üzere çeşitli mekanizmalarla mevcuttur; bazı illerde (özellikle İstanbul) ilave hibe/yapım yardımı da bulunur. Hangi yolun (güçlendirme mi, yık–yap mı) uygun olduğuna performans analizi ve proje ile karar verilir; hukuki dayanak 6306 sayılı Kanun ve imar mevzuatıdır. Finansman tarafında limitler güncel kararlarla değişebildiğinden, resmî duyuruları ve bankaların kentsel dönüşüm kredi sayfalarını kontrol etmek kritik önemdedir. :contentReference[oaicite:17]{index=17}
Kaynaklar
- 6306 sayılı Kanun ve değişiklikleri; Resmî Gazete ve Bakanlık duyuruları. :contentReference[oaicite:18]{index=18}
- İstanbul’a özgü yapım yardımı kararı ve 2025 tutar güncellemesi. :contentReference[oaicite:19]{index=19}
- Bankaların kentsel dönüşüm/güçlendirme kredi limit ve başvuru bilgileri (ör. Ziraat, Halkbank). :contentReference[oaicite:20]{index=20}
- Akademik literatür: sismik güçlendirme teknikleri, yaşam döngüsü/karbon etkileri ve performans analizi çalışmaları. :contentReference[oaicite:21]{index=21}
::contentReference[oaicite:22]{index=22}